HAZIR GIDALAR
Günümüzde dünya nüfusunun artış hızına karşılık kaynakların sınırlı oluşu, insanın zamanı oldukça tasarruflu ve verimli kullanması gerekmektedir. Teknolojinin gelişmesi, kent nüfusunun artması, kadının iş hayatına yoğun bir şekilde katılması, yoğun iş temposu, çocukların okulda daha uzun süre kalması, daha çok seyahat etme veya yalnız yaşama tercihleri vb. gibi etkenler, insanları hazır ve hızlı yemeklere yöneltmeye başlamıştır.
Hazır gıda; insanlar ve hayvanların artan ihtiyaçlarına karşılık olarak ortaya çıkan talebe karşı oluşmuş, üretilmesi ve tüketilmesi kolay, raf ömrü uzun olan çeşitli kimyasallar, koruyucu maddeler içeren besin maddelerine denir. Hazır gıdaları aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz;
Toz ürünler; Hazır çorbalar, meyve içecekleri, tatlılar…
Unlu mamüller; Hazır ekmek, kek, gofret, kraker…
Fermantasyon ürünler; Ekmek, peynir, yoğurt, tereyağı, turşu, alkollü içecekler…
Dondurulmuş ürünler; Ayıklanmış sebzeler, patates kızartması, balık, dondurulmuş meyveler…
Konserveler; Hazır salçalar, marmelatlar, sebzeler, ton balıkları…
Hazır gıdaları bir video ile özetleyelim.
TEMİZLİK MALZEMELERİ
İnsanlar eski çağlardan bu yana çok çeşitli temizlik malzemeleri kullanmışlardır. Temizlenmek için süt, kül, kil ve bitki özlerini kullanan insanların, sabunu kullanmaya başlaması M.S.200’lere dayanır. Yediğimiz yemeğin artıklarının temizlenmesinden ev temizliğine, vücudumuzun temizliğine, giydiğimiz çamaşırların temizliğine kadar birçok alanda temizlik maddeleri kullanılmaktadır.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan temizlik
malzemelerine örnek olarak, sabun, deterjan, çamaşır sodası, çamaşır suyu, kir
ve yağ çözücüler verilebilir.
Yağların bazik ortamda hidrolizlenmesi
sonucu oluşan uzun zincirli (C12-C18) karboksilli asitlerin
sodyum (Na) veya potasyum (K) tuzlarına sabun, bu olaya ise sabunlaşma adı verilir. Sabunlaşma olayının tepkimesi aşağıdaki
gibidir.
Genel olarak, yumuşak ve sert olmak üzere iki çeşit sabun vardır.
Sodyum tuzu olanlar sert sabun (beyaz
sabun), potasyum tuzu olanlar yumuşak sabun (arap sabunu) olarak adlandırılır. Aşağıda sert sabunun ve yumuşak sabunun açık
formülleri gösterilmiştir.
Kir sökücü anlamına gelen deterjan petrol türevlerinden elde
edilir.
Toz, krem ya da sıvı olanları vardır. Deterjanın en önemli
özelliği sert sularda bile köpürebilmesidir. Yaygın olarak kullanılan deterjan lauril alkolden elde edilen sodyum
lauril sülfat’tır. Deterjan sabunun yaptığı her işi yapmasına rağmen sabun,
kullanım alanında deterjanın yerini alamamaktadır.
Sabun ve Deterjan Arasındaki Farklılıklar
Sabun sert sularda deterjan
kadar iyi temizlemez. Sert sularda bulunan Ca2+
ve Mg2+ iyonları sabundaki Na+ ve K+ iyonlarıyla yer değiştirerek çökelek oluşturur. Böylelikle sabun
molekülü aktivitesini yitirir. Oysa deterjanlar sert sulardaki iyonlarla
çökelek oluşturmaz. Bu nedenle sert sularda da temizleme işlevini sürdürürler.
Yapısında benzen halkası taşıyan deterjanlar (alkil benzen
sülfonat deterjanları) benzen halkası oldukça kararlı olduğundan doğada
mikroorganizmalar tarafından parçalanamazlar ve çevre kirliliği yaratırlar. Oysa
uzun hidrokarbon zincirine sahip olan sabunlar kolaylıkla parçalanırlar. Bu
nedenle sabunların çevreyi kirletici etkisi deterjanlara göre daha azdır.
Sabun bitkisel veya hayvansal
yağlardan elde edilirken, deterjanlar petrol türevlerinden elde edilirler.
ÇAMAŞIR SODASI
Formülü Na2CO3 olan
çamaşır sodasının kimyasal adı sodyum karbonattır. Suda çözündüğünde oluşan Na+ iyonları sertliğe neden olan Ca2+ ve Mg2+
iyonları ile yer değiştirerek çökelek
oluşumunu sağlar. Böylece çamaşır sodası sert suyu yumuşatmış olur. Yani suyun sertliği
giderilmiş olur.
Çamaşır sodasının temizleme özelliği de vardır. Suda çözündüğünde
su ile hidroliz olan çamaşır sodası, sodyum hidroksit ile sodyum bikarbonat oluşturur.
ÇAMAŞIR SUYU
Çamaşır suyu yükseltgenme yoluyla maddeleri beyazlatma
veya ağartma etkileri olan kimyasal adı sodyum hipoklorit (NaCIO) olan temizlik
ve hijyende kullanılan maddedir.
Mandıralarda,
su sağlayan ünitelerde, ev işlerinde mikrop öldürücü olarak kullanılır. Ayrıca
birinci dünya savaşında yaraların tedavisinde de kullanılmıştır.
Çamaşır
suları, klorlu çamaşır suyu ve oksijenli çamaşır suyu olmak üzere iki çeşittir.
Klorlu
çamaşır suyu NaClO'nun % 5'lik sulu çözeltisidir. Ağartıcı etkisi vardır.
Oksijenli çamaşır sularında ise sodyum perborat monohidrat (NaBO3
. H2O) bulunur.
Oksijenli çamaşır sularının ağartma özelliği yoktur. Bu nedenle renkli çamaşırlarda
da kullanılır.
Genel
olarak çamaşır suları kolay bozunurlar. Sıcaklık, metal iyonları, çözeltinin pH
değeri, ışık gibi etkenler çamaşır suyunun bozulmasına neden olur.
Hijyen Amacıyla Kullanılan Temizlik
Maddeleri
Bulunduğumuz ortamların ya da yediğimiz gıdaların
fazla miktarda zararlı mikroorganizma içermesi durumunda gıda zehirlenmeleri ve
çeşitli enfeksiyonlar oluşabilmektedir. Bu nedenle yaşadığımız ve çalıştığımız
ortamların, gıdalarımızın ve üretildikleri ortamların hastalık yapıcı
mikroorganizmalardan arındırılması gerekir.
Temizlik malzemeleri kuvvetli baz ya da asit
özellik taşır. Kireç çözücüler HCI, tuvalet temizleyiciler HCI, H2SO4, yağ çözücüler NaOH, lavabo açıcılar ise
NaOH ve KOH içerir.
UV ışınları dezenfeksiyon ve steril amacı
ile kullanılabilir. Dezenfeksiyon zararlı mikroorganizmaların inaktif edilmesi,
sterilizasyon ise mikroorganizmalardan arındırma işlemidir. UV ışınları
genellikle ortam havası ve yüzeylerin dezenfeksiyonunda, suyun ve cerrahi
aletlerin sterilizasyonunda kullanılır. İnsan üzerinde olumsuz etkiye sahip
olması ise başlıca dezavantajdır.
Şimdi temizlik malzemelerini bir video ile özetleyelim.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder